“Mockingbird” van Walter Tevis

(Ned.: "Spotvogel")

“I feel free and strong. If I were not a reader of books I could not feel this way. Whatever may happen to me, thank God that I can read, that I have truly touched the minds of other men.”

Hoog boven een futuristisch New York, aan de rand van het dak het vervallen Empire State Building, staat Robert Spofforth. Hij is slechts één stap verwijderd van de val die een eind kan maken aan zijn miserabele bestaan. Maar die ene stap kan hij niet zetten. Spofforth is namelijk een robot, de laatste van een reeks uitzonderlijke machines, die geprogrammeerd zijn om alles te kunnen, in alles de mensheid te imiteren of te verbeteren, inclusief het voelen van emoties. Zijn voorgangers hadden echter één grote fout – ze hebben allemaal zelfmoord gepleegd. Die fout is bij Spofforth weggegewerkt en zijn programmering laat het niet toe om zichzelf te doden. Hij is gedoemd om tot aan het einde der tijden te leven met alle verscheurende dromen en pijnlijke herinneringen, die bij hem niet slijten.

Spofforth leeft in een dystopische wereld, die draaiende wordt gehouden door robots. Het is een stervende wereld, waar geen kinderen zijn, waar vrouwen onvruchtbaar zijn, waar de mensheid stilaan verdwijnt, en waar de laatste mensen leven in een staat van totaal nihilisme. Hun gevoelens en herinneringen worden onderdrukt met medicatie en drugs. Individualisme is het hoogste goed en vluchtige seks is de enige relatievorm die nog toegelaten is.

Paul Bentley en Mary Lou Borne zijn twee mensen die anders willen zijn. Ze hebben zichzelf de verboden kunst van het lezen aangeleerd, weigeren in een benevelde staat te leven en zoeken het geluk op. En dan wordt Mary Lou zwanger…

De overheersende toon in “Mockingbird” is er een van droefenis, maar ook van verwondering, wanneer Paul en Mary Lou stap voor stap opnieuw leren wat mens-zijn echt betekent. En van hoop… hoop dat de mensheid toch nog gered kan worden. Het boek is bij momenten ontroerend mooi, maar ook schokkend en confronterend. Sciencefiction is niet – zoals velen denken – een voorspelling van de toekomst, maar heel vaak een spiegel van de huidige maatschappij, en deze roman is daar een schitterend voorbeeld van.

Walter Tevis (die vooral bekend is door de verfilmingen van zijn boeken “The Hustler”, “The Color of Money en “The Man Who Fell To Earth”)  heeft met “Mockingbird” een belangrijke bijdrage geleverd aan het SF-subgenre van de dystopie. Wie nog steeds de idee heeft dat sciencefiction enkel gaat over buitenaardse invasies en shoot-‘em-ups in de ruimte, moet absoluut “Mockingbird” eens lezen. Dit is SF die diep snijdt in de menselijke ziel en daar onuitwisbare sporen achterlaat. Wellicht een ideale brug voor liefhebbers van de vele young adult-dystopieën om de overstap te maken naar de ‘volwassen’ SF. Een terecht ‘meesterwerk’.

Walter Tevis: Mockingbird. London, Gollancz, 2007, 279 p.

Oorspr. editie: 1980