"Red ons, Maria Montanelli" van Herman Koch

“Ik heb altijd een grote bek, voor wie het nog niet wist. In wezen ben ik een verlegen type, maar het zal ergens halverwege de lagere school zijn geweest dat ik heb besloten daar een punt achter te zetten.”

De omslag van "Red ons, Maria Montanelli" van Herman Koch mag dan al niet te aantrekkelijk zijn, de titel is dat des te meer. Als je een dergelijke titel op een boek ziet staan, vraag je je toch meteen af wie die Maria Montanelli dan wel mag zijn. Interessanter nog is de vraag waarvan wij dan wel gered moeten worden, en waarom precies Maria Montanelli daarvoor de aangewezen persoon is. Nu ja, ik heb dat toch.

Net als velen, heb ik Herman Koch pas ontdekt door zijn bekendste roman, 'Het diner', dat ik trouwens een prachtig boek vond. 'Red ons, Maria Montanelli' was zijn debutroman, een dun boekje dat werd uitgebracht in 1989.

De 'Maria Montanelli' van de titel is overigens geen persoon, maar een onderwijsinstelling waar het naamloze hoofdpersonage schoolloopt. Een school, waar iedereen het o-zo-goed bedoelt en waar het individu, de persoonlijkheid van de leerling, prioritair is. Kan deze Maria Montanelli hem redden van de vreselijke 'kakbuurt' waarin hij woont; van zijn vader, die tot zijn grote ergernis aanhoudt met een 'weduwe'; van de wereld rondom hem, die hij hartstochtelijk haat?

Maar hij ergert zich aan de school. Aan de leraars, die het allemaal te goed bedoelen, aan de vele rijkeluiskinderen, waartussen hij zich niet thuis voelt en aan de 'zwakbegaafde jongen', die volgens hem totaal onterecht tot de school werd toegelaten. Een jongen voor wie hij medelijden voelt, maar die hij net zo goed op zijn gezicht zou kunnen slaan, zo irritant is hij. Het droevige lot van de 'zwakbegaafde jongen' wordt al aan het begin van het boek meegedeeld, de omstandigheden waarin alles plaatsvindt, worden stilaan onthuld.

Raakpunten met 'Het diner' zijn er zeker. Het hoofdpersonage is niet meteen een sympathiek figuur, met dubieuze waarden en normen. Net als in 'Het diner' verbergt het luchtige taaltje heel wat ernst en dramatiek. En het draait allemaal rond een gebeurtenis die omschreven kan worden als een 'jeugdzonde' die uit de hand loopt en grote repercussies heeft. Toch is dit een heel ander boek, met een heel ander focus. Uitermate cynisch geschreven, met een duidelijke afkeer van de hypocrisie van het idealisme. Een roman die mij zeker zal bijblijven.

Herman Koch: Red ons, Maria Montanelli. Amsterdam, Anthos, 2009, 125 blz.
Oorspr. uitgave: 1989