“Lakota Woman” van Mary Crow Dog en Richard Erdoes

(Ned.: "Een Lakota vrouw")

“If you plan to be born, make sure you are born white and male.”

Een jonge indiaanse vrouw bevalt van haar eerste kind terwijl de kogels van federale agenten haar om het hoofd vliegen. Haar baby wordt haar afgenomen en ze moet zelf naar de gevangenis. Haar beste vriendin wordt dood aangetroffen, met een kogel door haar hoofd - haar handen worden afgehakt en naar Washington gestuurd voor identificatie. Haar zus gaat het hospitaal in om te bevallen – wanneer ze daar buitenkomt, is ze gesteriliseerd. Dit zijn verhalen die niet uniek zijn – indianen hebben het hard te verduren gehad. Maar wat nog schokkender is, is dat dit alles niet gebeurde in de 19^de eeuw, tijdens de indiaanse oorlogen, maar in de jaren ’70 van de 20^ste eeuw.

“Lakota Woman” is de autobiografie van Mary Crow Dog, een Lakota-indiaanse die werd geboren in de jaren 50 van de vorige eeuw op het Rosebud reservaat. Het verhaal van haar jonge jaren is typisch voor dat van vele Native Americans. Ze groeit op in een gebroken gezin, waar alcohol en geweld een grote rol spelen. Gelukkig zijn er haar grootouders, die haar opvangen. Op heel jonge leeftijd wordt ze echter naar het St. Francis- internaat gestuurd, een plaats die speciaal bedoeld is om jonge indianen te integreren in de ‘blanke’ wereld. En het doel heiligt alle middelen… Indiaanse haardracht en kledij zijn verboden, speelgoed wordt afgenomen en de eigen taal spreken wordt als een misdaad beschouwd. Als ze zich niet aan de ‘blanke’ regels houdt, wordt ze gegeseld en vernederd. Maar – zoals ze zegt – “racism breeds racism in reverse”, en ze keert, overtuigd om de ‘rode weg’ te bewandelen, terug naar het reservaat, enkel om daar opnieuw te worden geconfronteerd met alcohol en de gewelddadige gevolgen daarvan. Op haar 15^de wordt ze verkracht.

Als jonge vrouw sluit Mary zich aan bij de AIM (American Indian Movement), een beweging die vaak op heel radicale manier strijdt voor de rechten van de oorspronkelijke bewoners van Amerika. Ze trouwt met Leonard Crow Dog, een medicijnman en spirituele leider. Aan zijn zijde zal ze een belangrike activiste worden.

“Lakota Woman” is het harde relaas van een indiaanse vrouw op zoek naar haar eigen identiteit, verloren tussen de verdwijnende traditionele cultuur van haar voorvaderen en de moderne, ‘blanke’ maatschappij. Een aanrader voor wie indianen enkel kent van de stereotype Hollywoodfilms en een meer realistisch, hedendaags beeld wil krijgen van de Native Americans en het racisme waar ze ook nu nog dagelijks mee te maken hebben én de strijd die ze geleverd hebben voor meer begrip en een beter leven. 

Mary Crow Dog & Richard Erdoes: Lakota Woman. New York, Harper, 1991, 263 p.
Oorspr. uitgave: 1990

"Dying Inside" van Robert Silverberg

“Everything fades. Everything goes. Everything dies.”

Hoe zou het zijn om in de gedachten te kunnen kruipen van de medemens? Niet enkel te horen wat hij zegt, maar ook te weten wat hij echt denkt en voelt. Een vloek of een geschenk? David Selig is een telepaat en hij kan van kindsbeen af de gedachten van anderen lezen. Het heeft hem al veel leed bezorgd, maar anderzijds geeft het hem ook macht. Het is een gave die niemand anders heeft, die hem boven anderen stelt. Die hem in staat stelt om op een unieke manier verbonden te zijn met anderen. Maar als hij ouder wordt, begint zijn gave af te nemen en stilaan verliest hij het voor hem enige middel om verbondenheid te voelen.

Robert Silverberg is een veelzijdig auteur, die vooral bekend is als sciencefictionschrijver. “Dying Inside” wordt ook bij dat genre gerekend, maar is dat slechts marginaal: Seligs telepatische gave is het enige buiten-gewone aspect in deze roman, en die wordt dan ook nog nergens wetenschappelijk verklaard. Zijn gave is in de eerste plaats een middel om een heel ander verhaal te vertellen en dat is een erg menselijk verhaal.

“Dying Inside” leest als een ‘literaire’ roman en in dit geval mag je ‘literair’ gerust vertalen als ‘niet bepaald gemakkelijk’. Het verhaal verspringt in tijd willekeurig tussen verschillende periodes uit het leven van Selig. Ook het vertelperspectief is vrij uniek: 1ste en 3de persoon, maar bepaalde passages worden ook in de 2de persoon verteld. We krijgen een blik in de gedachtengang van Selig – die allesbehalve rechtlijnig is – en via hem ook in die van andere personages. De roman staat vol filosofische overpeinzingen en verwijzingen naar psychologie, literatuur, poëzie,… die lang niet iedereen zal doorhebben. Bovendien is Selig niet bepaald een sympathiek personage, waardoor lezers zich moeilijk met hem zullen kunnen identificeren. Dit alles maakt dat het boek zich niet gemakkelijk laat lezen en je moet er echt je aandacht wel bijhouden. Maar als je door dit alles heen leest, vind je het verhaal van een doodgewoon mens zoals jij en ik, die zijn weg zoekt in een complexe wereld en een connectie probeert te vinden met anderen, hunkerend naar liefde en begrip. In plaats daarvan vindt hij enkel leegte en eenzaamheid. En dat is dan weer iets waar velen zich wel in zullen herkennen. Een boek dat toch een behoorlijke indruk op mij heeft achtergelaten.

Robert Silverberg: Dying Inside. London, Gollancz, 2005, 201 p.

Oorspr. uitgave: 1972 

“Moord uit het verleden” van Agatha Christie

Oorspr. titel: “Sleeping Murder”

“Het is werkelijk erg riskant, de mensen te geloven. Ik ben daar al jaren geleden mee opgehouden.”

Voor een reading challenge waaraan ik dit jaar deelneem, was één van de te lezen boeken “een boek waar je moeder van hield”. Dat was geen gemakkelijke opgave. Niet om een boek te kiezen, neen. Dat zou er een van Agatha Christie worden, daar was mijn moeder dol op. Maar emotioneel knaagde dat wel. Tijdens haar laatste levensmaanden heeft ze namelijk alle Christies nog eens herlezen, en ik zie nog steeds de volledige reeks mooi opgesteld naast haar ziekenbed staan. Herinneringen… Dat is nu bijna 20 jaar geleden en sindsdien heb ik geen Agatha Christie meer aangeraakt. Maar nu had ik daar plots toch weer zin in.

Hercule Poirot is natuurlijk Agatha Christies meest bekende detective, maar zelf heb ik altijd een zwak gehad voor Miss Marple, het lieve, oude dametje dat meestal bij een kopje thee en tussen twee stukken cake in alle misdaden oplost. “Moord uit het verleden” is het laatste Miss Marple-avontuur, dat werd uitgebracht in 1976, net na het overlijden van de auteur (hoewel het al in de jaren ’40 was geschreven).

Gwenda en Giles, een jong Nieuw-Zeelands koppeltje, hebben net een huis gekocht aan de Engelse kust. Een prachtige oude villa, waar ze beiden weg van zijn. Maar dan gebeuren er vreemde dingen. Gwenda blijkt dingen te weten over het huis die ze onmogelijk kan weten. Ze ziet gruwelijke beelden uit het verleden. Spookt het in “Heuvelkant” of is er iets anders aan de hand? Al gauw blijkt dat er in het huis jaren geleden een moord werd gepleegd, die nooit werd opgehelderd. Gwenda en Giles besluiten om uit te zoeken wat er precies gebeurd is. Maar dat is niet zonder gevaren en hoe dichter ze bij de waarheid komen, hoe gevaarlijker de situatie voor hen wordt. Miss Marple voelt de dreiging en besluit hen een handje te helpen.

Opvallend is toch wel dat Miss Marple in deze roman een beetje op het achterplan staat. Het is vooral Gwenda die de aandacht naar zich toe trekt.  “Moord uit het verleden” is een misdaadroman die traditioneel wordt opgebouwd. Zoals zo vaak voert Agatha Christie een resem verdachten op, om dan aan het eind nog  een wit konijn tevoorschijn te toveren. Moderne lezers zullen heel wat clichés aantreffen in haar boeken, maar je mag natuurlijk niet vergeten dat zij veel van die clichés ook zelf heeft uitgevonden. Ja, dit is al heel wat jaren geleden geschreven en je voelt dat ook. Maar oubollig zou ik het zeker niet noemen. Charmant is een beter woord. Het was voor mij in ieder geval een heel aangename ervaring om Agatha Christie te herontdekken.

Agatha Christie: Moord uit het verleden. Het Laatste Nieuws, 2015, 215 blz.

Oorspr. uitgave: 1976

“The End of the Affair” van Graham Greene

(Ned.: “Het einde van de affaire”)

“The sense of unhappiness is so much easier to convey than that of happiness. In misery we seem aware of our own existence.”

Liefde en haat liggen vaak dicht bij elkaar. Wanneer Maurice Bendrix, de hoofdpersoon uit “The End of the Affair”, uitroept dat hij Sarah haat, beseffen we allemaal dat hij eigenlijk een diepgewortelde liefde voor haar voelt. Als Sara zegt dat ze Maurice wil vergeten, weet de aandachtige lezer dat ze haar leven met hem wilt delen. Emoties kunnen mensen tot veel drijven en wat ze zeggen, moet je dan ook correct kunnen interpreteren. Dat wordt in deze tragische roman meermaals duidelijk.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog beleefde Bendrix een passionele relatie met Sarah, die gehuwd was met Henry. Tot ze plotseling alle contact verbrak. Jaren later ontmoet hij haar opnieuw en hij wordt weer overweldigd door jaloezie. Jaloezie tegenover Henry en tegenover de man van wie hij denkt dat haar nieuwe minnaar is…  Maar dan blijkt dat het niet haar trouw aan haar echtgenoot is, of de liefde voor een ander, die haar jaren eerder die beslissing heeft doen nemen, maar een belofte die ze aan God heeft gemaakt. De atheïst Maurice graaft in Sarahs leven en probeert te begrijpen waar dit vandaan komt: ook Sarah heeft namelijk nooit in God geloofd. Zo worden de twee grote thema’s van de roman met elkaar verstrengeld: liefde en geloof. Zoals gezegd: Je moet steeds oppassen om uitspraken te interpreteren en het is dan ook aan de lezer om uit te maken wat Bendrix bedoelt als hij zegt: “I hate you, God. I hate you as though you actually exist.”

Het thema is in deze tijden misschien minder relevant, en het katholieke tintje aan deze roman zal vele moderne lezers wellicht niet aanspreken, of zelfs afschrikken, maar voor mij was dit een heel mooi boek.

Graham Greene: The End of the Affair. London, Vintage, 2004, 160 p.

Oorspr. uitgave: 1951