"Tess of the d'Urbervilles" van Thomas Hardy

“A strong woman who recklessly throws away her strength, she is worse than a weak woman who has never had any strength to throw away.”

In een ver verleden heb ik nog wat tijd doorgebracht aan de Antwerpse Universiteit, het toenmalige UFSIA. Germaanse Filologie studeerde ik daar. Eén van de boeken die toen op de leeslijst stonden, was de Victoriaanse roman "Tess of the d'Urbervilles" van Thomas Hardy, een roman die ik destijds behoorlijk saai vond en die mij op het examen ook genekt heeft. Professor Kums bleef maar detailvragen stellen en ik wist verdorie niet meer hoe dat verdomde paard in het begin van het verhaal was gestorven. Nooit goed geweest in details...

Ironisch genoeg was nu, bijna 30 jaar later, het incident met het paard nog zowat het enige detail dat ik me kon herinneren van het boek (ik wist zelfs nog hoe dat beest heette). Nu heb ik mezelf een reading challenge opgelegd om in het komende jaar een aantal klassiekers van meer dan 100 jaar oud te lezen en het leek me een goed idee om mijn literaire smaak van toen naast die van nu te leggen. Thomas Hardy en zijn Tess moesten er dus opnieuw aan geloven.

Tess is de oudste dochter van de Durbeyfields, een arme plattelandsfamilie. Wanneer de familie ontdekt dat ze eigenlijk afstammen van de bekende en rijke d'Urbervilles, besluiten ze Tess naar de d'Urbervilles te sturen, in de hoop haar in die kringen te laten huwen, zodat ze zich opnieuw als een prestigieuze familie kunnen profileren. Tess zelf ziet dit niet zitten, maar wanneer ze zichzelf de schuld geeft van de dood van Prince, hun enige paard en belangrijkste inkomstenbron, geeft ze toe. Haar ontmoeting met de sluwe Alec d'Urberville loopt echter niet als gepland. De man misbruikt de onschuldige en wat naïeve Tess en laat haar zwanger achter - een gebeurtenis die de rest van haar leven zal domineren. Wanneer ze de knappe Angel Clare leert kennen, lijkt het geluk haar eindelijk toe te lachen, maar al gauw blijkt dat het verleden niet zomaar vergeten kan worden.

"Tess of the d'Urbervilles" is een onwaarschijnlijk droevige roman over een tijd dat beslissingen niet werden genomen uit overtuiging, maar omdat de maatschappij dat nu eenmaal verwachtte. Tess is op geen enkel moment verantwoordelijk geweest voor wat haar overkomen is, maar toch moet ze keer op keer boeten. Enige kennis over de Victoriaanse normen en waarden is dan ook nuttig bij het lezen van dit boek, hoewel de hypocrisie waarmee Tess wordt geconfronteerd iets van alle tijden is.

Het is eventjes wennen aan het uiteraard wat verouderde taalgebruik, maar eens je daardoor bent, is het boek helemaal niet moeilijk om te lezen. Hardy stopt zijn verhaal vol symboliek en motieven, die voor de moderne lezer wellicht weinig betekenis hebben - de nota's achteraan in het boek dragen wat dat betreft heel wat bij aan het appreciëren van de tekst. Het melodrama, de onwaarschijnlijke toevalligheden en de lange beschrijvingen moet je erbij nemen (geloof me, je leert hier veel meer over het melken van koeien dan je ooit had willen weten), maar het draagt allemaal bij aan de context. Als bijna-50'er heb ik veel meer van dit boek genoten dan als student. Laat dat examen maar komen, professor Kums...

Thomas Hardy: Tess of the d'Urbervilles. New York, Oxford University Press, 2008, 443 p.
Oorspr. uitgave: 1891