"Oorlog en Terpentijn" van Stefan Hertmans

"Een bom van groot kaliber sloeg in bij ons mitrailleursnest. We zagen de lichamen van onze makkers de lucht in vliegen, uit elkaar gerukte lichaamsdelen vlogen ons letterlijk om de oren."

Meer dan dertig jaar geleden kreeg Stefan Hertmans van zijn grootvader een aantal schriftjes, waarin die zijn levensverhaal had opgetekend. Lang nadat de man gestorven was, ging Hertmans daarmee aan het werk om het leven van zijn grootvader te reconstrueren. Het resultaat is een van de meest aangrijpende boeken die ik ooit gelezen heb.

Hertmans vertelt over zijn vroegste herinneringen aan zijn grootvader en maakt dan een flinke sprong terug in de tijd naar de jeugdjaren van Urbain Martien - het begin van een leven dat gekenmerkt zou worden door een opeenvolging van tragedies en desillusies.

Centraal in het boek - ook letterlijk - staan Martiens lotgevallen tijdens de Eerste Wereldoorlog. De gruwelen van die zwarte bladzijde uit de geschiedenis worden hier verhaald vanuit het vertelstandpunt van Urbain Martien zelf. Dit deel is bijzonder hard en de onwaarschijnlijke gruwelen die hij beschrijft contrasteren enorm met de breekbare natuur van de verteller die uit zijn woorden naar voor komt.

Voor het derde en laatste deel keert Hertmans terug als verteller. Zijn herinneringen aan zijn grootvader, vermengd met de nieuw ontdekte verhalen over diens leven, vormen een indringend en ontroerend portret van een man die hij pas jaren na diens dood echt heeft leren kennen.

Een schitterende roman over een door tragedies geteisterde man, die nooit hersteld is van het verlies van zijn geliefde én van de hel die hij tijdens de Grote Oorlog meemaakte. Een man die vurig en passioneel was, maar dat enkel via zijn schilderijen kon uiten. Prachtig geschreven, in een schitterende literaire taal, zonder daarom moeilijk te zijn. Een onwaarschijnlijk mooi boek.

Stefan Hertmans: Oorlog en Terpentijn. Amsterdam, De Bezige Bij, 2014, 334 blz.