Reading challenges

Het voorbije jaar heb ik (voor de eerste keer) eens meegedaan met twee zgn. 'reading challenges'. De  eerste, "Ik lees Nederlands" deed ik mee omdat ik al een eeuwigheid vooral vastzit in Engelse en Amerikaanse lectuur. Ik deed voorzichtig mee met een doel van 5 oorspronkelijk Nederlandstalige werken, even later gecorrigeerd naar 10. Uiteindelijk heb ik er 27 gelezen. Een succes dus.

De andere was de vreemd getitelde "Popsugar leesuitdaging": 50 boeken lezen die elk aan een bepaald criterium voldoen. Uiteindelijk heb ik er 42 van de 50 kunnen invullen. Ook niet slecht.

Voor het komende jaar heb ik mezelf een nieuwe reading challenge opgelegd. Ik wil enkele klassiekers lezen van meer dan 100 jaar oud. Keuze genoeg: Dickens, Hardy, Trollope, Wells, Brontë, Stevenson, Dumas, Zola, ... staan allemaal op mijn verlanglijstje.  Hoeveel? Ik ga weer voorzichtig zijn en met 10 beginnen.

Top 5 van 2015

Opnieuw geen gemakkelijke opgave, wegens heel veel zeer goede boeken gelezen. Dit is mijn persoonlijke Top-5 van het afgelopen jaar, de boeken die me het meest hebben geboeid, ontroerd, verwonderd, geïnspireerd... :

1. De "Warlord"-trilogie van Bernard Cornwell

2. Oorlog en Terpentijn van Stefan Hertmans

3. Mockingbird van Walter Tevis

4. De Overgave van Arthur Japin

5. The Name of the Wind van Patrick Rothfuss

Slechtste boek dat ik heb (uit)gelezen:

Amok - Koning van Kongo van Ken Follet

"The Loved One" van Evelyn Waugh

"They are a very generous decent lot of people out here and they don't expect you to listen. Always remember that, dear boy. It's the secret of social ease in this country. They talk entirely for their own pleasure. Nothing they say is designed to be heard."

Ik weet niet of het iets zegt over mij als persoon, maar ik heb een zwak voor humor die zich afspeelt in lijkenhuizen of begrafenisondernemingen. Misschien heeft het iets te maken met een manier om om te gaan met het onvermijdelijke einde? In ieder geval heb ik weer heel erg zitten grinniken met deze korte roman van Evelyn Waugh.

"The Loved One" speelt zich af in en rond het begrafenispark 'Whispering Glades', een waar paradijs waar de overleden dierbaren -de 'Loved Ones'- hun laatste rustplaats krijgen. Dennis Barlow is een weinig succesvolle Engelse dichter die naar Amerika is getrokken om een carrière te beginnen in Hollywood. Nu werkt hij echter voor 'Happier Hunting Grounds', een begrafenisonderneming voor huisdieren. Wanneer zijn gastheer zelfmoord pleegt, bezoekt Barlow 'Whispering Glades' om de begrafenis te regelen. Daar ontmoet hij Aimée Thanatogenos, een romantische, naïeve schoonheidsspecialiste wier taak het is om de overledenen zo mooi mogelijk op te smukken voor hun uitvaart. Hij voelt zich meteen tot haar aangetrokken. Maar ook Mr Joyboy, de hoofdbegrafenisondernemer, heeft een oogje op Aimée laten vallen.

"The Loved One" is harde, bijtende satire. De auteur, die zelf geen al te positieve ervaringen had in de Verenigde Staten, laat hier geen spaander heel van de oppervlakkige Amerikaanse samenleving. Maar ook de Engelse personages maken geen al te goede beurt. Het opsmukken van de 'Loved Ones' staat hier mooi symbool voor de menselijke hypocrisie: geen kost is te hoog om de overleden dierbaren (zowel mens als dier) te eren, maar de nog levende 'Loved Ones' worden als vuil behandeld.

De karikaturale personages, de flirtscènes in het bijzijn van de opgesmukte lijken, de hilarische dialogen... Ik vond dit alles onweerstaanbaar grappig (waarschijnlijk versterkt door het feit dat ik net de prachtige maar o-zo-deprimerende roman "Tess of the d'Urbervilles" gelezen had). Zwarte humor van de bovenste plank.

Evelyn Waugh: The Loved One. London, Penguin, 2000, 127 p.
Oorspr. uitgave: 1948

"Tess of the d'Urbervilles" van Thomas Hardy

“A strong woman who recklessly throws away her strength, she is worse than a weak woman who has never had any strength to throw away.”

In een ver verleden heb ik nog wat tijd doorgebracht aan de Antwerpse Universiteit, het toenmalige UFSIA. Germaanse Filologie studeerde ik daar. Eén van de boeken die toen op de leeslijst stonden, was de Victoriaanse roman "Tess of the d'Urbervilles" van Thomas Hardy, een roman die ik destijds behoorlijk saai vond en die mij op het examen ook genekt heeft. Professor Kums bleef maar detailvragen stellen en ik wist verdorie niet meer hoe dat verdomde paard in het begin van het verhaal was gestorven. Nooit goed geweest in details...

Ironisch genoeg was nu, bijna 30 jaar later, het incident met het paard nog zowat het enige detail dat ik me kon herinneren van het boek (ik wist zelfs nog hoe dat beest heette). Nu heb ik mezelf een reading challenge opgelegd om in het komende jaar een aantal klassiekers van meer dan 100 jaar oud te lezen en het leek me een goed idee om mijn literaire smaak van toen naast die van nu te leggen. Thomas Hardy en zijn Tess moesten er dus opnieuw aan geloven.

Tess is de oudste dochter van de Durbeyfields, een arme plattelandsfamilie. Wanneer de familie ontdekt dat ze eigenlijk afstammen van de bekende en rijke d'Urbervilles, besluiten ze Tess naar de d'Urbervilles te sturen, in de hoop haar in die kringen te laten huwen, zodat ze zich opnieuw als een prestigieuze familie kunnen profileren. Tess zelf ziet dit niet zitten, maar wanneer ze zichzelf de schuld geeft van de dood van Prince, hun enige paard en belangrijkste inkomstenbron, geeft ze toe. Haar ontmoeting met de sluwe Alec d'Urberville loopt echter niet als gepland. De man misbruikt de onschuldige en wat naïeve Tess en laat haar zwanger achter - een gebeurtenis die de rest van haar leven zal domineren. Wanneer ze de knappe Angel Clare leert kennen, lijkt het geluk haar eindelijk toe te lachen, maar al gauw blijkt dat het verleden niet zomaar vergeten kan worden.

"Tess of the d'Urbervilles" is een onwaarschijnlijk droevige roman over een tijd dat beslissingen niet werden genomen uit overtuiging, maar omdat de maatschappij dat nu eenmaal verwachtte. Tess is op geen enkel moment verantwoordelijk geweest voor wat haar overkomen is, maar toch moet ze keer op keer boeten. Enige kennis over de Victoriaanse normen en waarden is dan ook nuttig bij het lezen van dit boek, hoewel de hypocrisie waarmee Tess wordt geconfronteerd iets van alle tijden is.

Het is eventjes wennen aan het uiteraard wat verouderde taalgebruik, maar eens je daardoor bent, is het boek helemaal niet moeilijk om te lezen. Hardy stopt zijn verhaal vol symboliek en motieven, die voor de moderne lezer wellicht weinig betekenis hebben - de nota's achteraan in het boek dragen wat dat betreft heel wat bij aan het appreciëren van de tekst. Het melodrama, de onwaarschijnlijke toevalligheden en de lange beschrijvingen moet je erbij nemen (geloof me, je leert hier veel meer over het melken van koeien dan je ooit had willen weten), maar het draagt allemaal bij aan de context. Als bijna-50'er heb ik veel meer van dit boek genoten dan als student. Laat dat examen maar komen, professor Kums...

Thomas Hardy: Tess of the d'Urbervilles. New York, Oxford University Press, 2008, 443 p.
Oorspr. uitgave: 1891

"The First Christmas" van Marcus J. Borg en John Dominic Crossan

Het is weer kerstperiode.  Tijd dus voor kitcherige decoraties, zoetsappige films op tv en kleffe kerstliedjes op de radio. Ach, ik zit er niets mee in om mee te doen aan de kerstrage. Toch probeer ik altijd nog wat zingeving te zoeken in het hele circus. Aangezien ik voor mijn reading challenge nog een boek moest lezen 'dat zich afspeelt rond Kerstmis', leek het me een goed idee om maar meteen eens naar de basis te gaan en het 'echte' kerstverhaal onder de loep te nemen, in dit boek van twee geleerden die zich heel hun carrière hebben gespecialiseerd in het leven van Jezus. Wat vertelt de Bijbel ons over de geboorte van Christus?

Het echte kerstverhaal, dus, of liever 'verhalen'. Meervoud. De auteurs maken al snel duidelijk dat de geboorte van Jezus door twee evangelisten wordt beschreven, maar dat het ook twee totaal verschillende verhalen zijn. Hun uitgangspunt is dat je de verhalen moet lezen zoals je andere literatuur leest. Dat betekent eerst en vooral bepalen wat het genre is. Dan pas kun je een juiste interpretatie geven. Deze twee verhalen zijn volgens de auteurs zowel parabels als parabolische ouvertures. Voor hen is het duidelijk dat het nooit de bedoeling is geweest van de auteurs om te beweren dat deze verhalen ook echt gebeurd zijn. Daarvan uitgaan zou de aandacht afleiden van de échte bedoeling van de verhalen.

Daarnaast kun je de betekenis pas achterhalen als je de verhalen in een zowel theologische als historische context plaatst en dat wordt hier op een heel beschouwelijke  en begrijpelijke manier gedaan. De auteurs laten ook niet na om te reflecteren over wat de relevantie van de kerstverhalen in onze tijden kan zijn, hoewel dat laatste toch vooral voor Amerikaanse lezers is bedoeld.

Interessant boek voor wie meer wil weten over de achtergrond van een van onze belangrijkste feestdagen en voor wie voorbij de over-commercialisering van Kerstmis wil kijken en de ware boodschap wenst te ontdekken.

Marcus J. Borg & John Dominic Crossan: The First Christmas - What the Gospels Really Teach About Jesus' Birth. New York, Harper Collins, 2007, 259 p.

"Oorlog en Terpentijn" van Stefan Hertmans

"Een bom van groot kaliber sloeg in bij ons mitrailleursnest. We zagen de lichamen van onze makkers de lucht in vliegen, uit elkaar gerukte lichaamsdelen vlogen ons letterlijk om de oren."

Meer dan dertig jaar geleden kreeg Stefan Hertmans van zijn grootvader een aantal schriftjes, waarin die zijn levensverhaal had opgetekend. Lang nadat de man gestorven was, ging Hertmans daarmee aan het werk om het leven van zijn grootvader te reconstrueren. Het resultaat is een van de meest aangrijpende boeken die ik ooit gelezen heb.

Hertmans vertelt over zijn vroegste herinneringen aan zijn grootvader en maakt dan een flinke sprong terug in de tijd naar de jeugdjaren van Urbain Martien - het begin van een leven dat gekenmerkt zou worden door een opeenvolging van tragedies en desillusies.

Centraal in het boek - ook letterlijk - staan Martiens lotgevallen tijdens de Eerste Wereldoorlog. De gruwelen van die zwarte bladzijde uit de geschiedenis worden hier verhaald vanuit het vertelstandpunt van Urbain Martien zelf. Dit deel is bijzonder hard en de onwaarschijnlijke gruwelen die hij beschrijft contrasteren enorm met de breekbare natuur van de verteller die uit zijn woorden naar voor komt.

Voor het derde en laatste deel keert Hertmans terug als verteller. Zijn herinneringen aan zijn grootvader, vermengd met de nieuw ontdekte verhalen over diens leven, vormen een indringend en ontroerend portret van een man die hij pas jaren na diens dood echt heeft leren kennen.

Een schitterende roman over een door tragedies geteisterde man, die nooit hersteld is van het verlies van zijn geliefde én van de hel die hij tijdens de Grote Oorlog meemaakte. Een man die vurig en passioneel was, maar dat enkel via zijn schilderijen kon uiten. Prachtig geschreven, in een schitterende literaire taal, zonder daarom moeilijk te zijn. Een onwaarschijnlijk mooi boek.

Stefan Hertmans: Oorlog en Terpentijn. Amsterdam, De Bezige Bij, 2014, 334 blz.

"We Have Always Lived in the Castle" van Shirley Jackson

"I have often thought that with any luck at all, I could have been born a werewolf, because the two middle fingers on both my hands are the same length, but I have had to be content with what I had."

Maak kennis met Merricat (oftewel Mary Catherine Blackwood), een van de meest bizarre romanpersonages die je ooit zult tegenkomen. Merricat woont samen met haar oudere zus Constance en hun dementerende oom Julian. De andere familieleden kwamen enige jaren geleden op mysterieuze wijze om het leven, een mysterie dat trouwens nooit werd opgehelderd. De dorpsbewoners mijden de familie als de pest, want ze zijn ervan overtuigd Constance de moord gepleegd heeft. Geen probleem voor Merricat, want ze is mensenschuw en de complete afzondering geeft haar alle gelegenheid om ongestoord haar droomwereldje, waarin ze met haar magische krachten oudere zus Constance beschermt, werkelijkheid te maken. Wanneer een verre neef, Charles, onverwacht voor de deur staat, met het aanbod om de twee jongedames te helpen, blijkt al snel dat zijn bedoelingen niet bepaald altruïstisch zijn. Maar Merricat is niet van plan om het ideale leventje van haar en haar zus zomaar overhoop te laten gooien.

Shirley Jackson, die o.a ook de klassieke spookroman "The Haunting of Hill House" en het lugubere kortverhaal "The Lottery" schreef, was een meesteres in sfeerschepping. In dit boek zijn het vooral de macabere passages, de ontroerende momenten en de bizarre humor die een unieke combinatie opleveren. Het is dan ook geen al te moeilijke opgave om uit te zoeken hoe bijvoorbeeld een regisseur als Tim Burton zwaar geïnspireerd werd door deze roman. Schitterend. Een echte aanrader.

Shirley Jackson: We Have Always Lived in the Castle". London, Penguin, 2009, 158 p.
Oorspr. uitgave: 1962

"De blinde vlek" van Jo Claes

"Zijn gezicht stond op onweer. Hij zeulde de koffer de wagon in, nam plaats bij een van de raampjes en staarde nors voor zich uit. Er was niemand die het waagde naast hem te gaan zitten."

Dit is de derde misdaadroman van Jo Caes die ik lees, na "De mythe van Methusalem" en "De zaak Torfs". Ik begin een patroon te herkennen. Al die boeken beginnen met een redelijk lange 'proloog', waarin een personage uitgebreid wordt voorgesteld en in een situatie wordt geplaatst, die -zo voelt de lezer aan- tot een moord zal leiden. De belangrijkste verdachten worden hier ook geïntroduceerd. We maken een tijdsprongetje en ontmoeten hoofdinspecteur Tomas Berg. We worden even meegesleept in zijn privéleven, maar wanneer een misdaad wordt vastgesteld, begint het verhaal echt op gang te komen.

Ik heb geen probleem met zo'n formule. Integendeel, in misdaadverhalen is zoiets zelfs een beetje verplichte kost - een soort van een patroon dat elk boek een beetje anders wordt ingekleurd. "De blinde vlek" begint op de archeologische site Sagalassos in Turkije. De vondst van enkele zeer waardevolle munten zorgt voor heel wat opwinding, maar ook voor een schandaal wanneer de munten worden gestolen.  De archeologiestudent Simen Paulus wordt van de diefstal verdacht en hij ontvlucht Turkije naar zijn woonplaats Leuven. Daar wordt hij niet lang daarna dood aangetroffen. Een zaak voor Thomas Berg, die net slecht nieuws heeft gekregen en er dus niet al te happy bijloopt.

"De blinde vlek" is geen nagelbijter; de plotwendingen zijn niet uitzonderlijk ingenieus en de identiteit van de dader blijkt uiteindelijk niet echt zo'n grote verrassing te zijn. Claes kiest eerder voor een realistisch plot en geloofwaardige personages, boven spektakel. Toch weet Claes mij telkens weer geboeid te houden, door zijn vlotte schrijfstijl en door keer op keer weer heel wat mythologie en symboliek in het verhaal te verweven, waardoor je echt wel het gevoel hebt dat je veel meer zit te lezen dan een doordeweeks detectiveromannetje. Zijn andere boeken staan hier ook al klaar op mijn Boekenzolder.

Jo Claes: De blinde vlek. Antwerpen/Amsterdam, Houtekiet, 2009, 384 blz.

"Eilanden: De profetie" van Timo en Luc Descamps

"Reikon zette zijn benen wijd, klaar voor het gevecht.
'Wat gebeurt er als ik win?', vroeg Abu terwijl hij dichterbij kwam.
'Geloof me, oude man,' zei Reikon grijnzend. 'U zult niet winnen.'"

Ik heb Luc Descamps jaren geleden leren kennen als een zeer gewaardeerde collega op ons kleine schooltje. Als snel bleek dat wij heel wat gezamenlijke interesses hadden: indianen, muziek - vooral heel veel goede muziek. En boeken natuurlijk, vooral fantasy dan. Luc was toen een beginnend schrijver en ik heb altijd enorm veel bewondering gehad voor het feit dat hij besloot om zijn droom na te jagen en voltijds voor dat schrijverschap te gaan. Met succes, zo blijkt, want de nooit aflatende stroom van boeken die hij uitbrengt, toont zijn onuitputtelijke inspiratie en de lange wachtrijen op de Boekenbeurs bewijzen dat hij er nog veel succes mee heeft ook. Zodanig zelfs dat ik wat medelijden kreeg met de werkeloze collega-auteur die daar naast hem zat. De "Eilanden"-trilogie schreef Luc samen met zijn zoon Timo, en ik kan me voorstellen dat hij apetrots zal zijn om die twee namen samen op de boeken te zien pronken.

Een heel epistel, enkel maar om te verklaren waarom ik hier een jeugdboek zit te recenseren. Alsof ik dat zou moeten verantwoorden...

Een geïsoleerd eiland in een eindeloze oceaan. Een ideaalvoorbeeld van een waar paradijs. De eilandbewoners leven in perfecte harmonie met de natuur. Wapens en geweld zijn uit den boze. Sinds mensenheugenis leven de eilanders al in de wetenschap dat er andere eilanden bestaan, en dat er ooit  een samensmelting zal plaatsvinden. Een grootse gebeurtenis waarop al hun rites en rituelen gericht zijn. Ze zijn dan ook in verrukking wanneer een ander drijvend eiland aan de horizon verschijnt en de profetie lijkt uit te komen. Maar al snel blijkt dat de bezoekers minder fraaie bedoeling hebben. De vredelievende inwoners zijn niet bestand tegen de kwaadaardige krachten die hen en hun eiland bedreigen. De twee vrienden Thom en Jari staan nu voor de schier onmogelijke opdracht om hun eiland van de totale vernietiging te redden.

"Eilanden" is duidelijk voor een jonger publiek geschreven. De lezer moet zich met de jeugdige hoofdpersonages kunnen vereenzelvigen - wat inlevingsvermogen en een vleugje nostalgie helpen dan wel als je wat ouder bent (aan beide heb ik geen gebrek). Het verhaal is ook allesbehalve complex en de taal is eenvoudig en helder. Het feit dat een gezapige veertiger als ik bezwaarlijk nog tot de belangrijkste doelgroep kan worden gerekend, betekent echter niet dat ik niet van "Eilanden" kan genieten. Integendeel, ik heb het boek in twee dagen tijd uitgelezen, in een heel drukke periode waarin ik eigenlijk veel andere, belangrijkere, dingen te doen had. Delen 2 en 3 zullen er ook aan moeten geloven.

Timo Descamps en Luc Descamps: Eilanden - De profetie. Abimo, 2014, 262 blz.